Nüzul Zamanı

Surenin gerek üslûb, gerekse ele aldığı konu onun Risalet'in Mekke döneminin ortalarında indirildiğini ortaya koymaktadır. Ayetleri okurken, işkenceler daha henüz vahşet derecesine ulaşmamışsa da, Hz. Peygamber'le (s.a) Mekkeli kâfirler arasında çetin bir mücadelenin başlamış olduğunu seziyoruz. Sure'nin sahih rivayetlere göre Risalet'in ortalarında meydana gelen 'kıtlık' senesinde indiği anlaşılıyor. Öte yandan, Urve bin Zubeyr'den rivayet edilen bir hadise göre, surenin indiği günlerde İslâm'a girmiş olan Hz. Ömer (r.a) şöyle demiştir: "Bu sure indiğinde ben de Hz. Peygamber'in (s.a) yanındaydım ve onun durumunu gözlüyordum. Vahy hali bittiğinde Hz. Peygamber (s.a) şöyle buyurdular: "Şimdi bana on ayet geldi ki, onlara uyan kesinlikle Cennete girecektir." Sonra da Sure'nin başlangıç ayetlerini okudular." (Ahmed ibn Hanbel, Tirmizî, Neseî, Hakim.)

Özet

1-11 Hz. Peygamber'in (s.a) mesajını kabul edenlerin bu tür soylu karakter niteliklerini kazanmış olması Mesajın doğruluğunun pratik kanıtıdır.

12-22 Bu bölümde, insan da içinde olmak üzere, tüm kainatı; insanları tevhid ve ahiret inancına çağıran Hz. Peygamber'in (s.a) mesajının gerçekliğinin açık bir delili olduğunu vurgulamak için insanın ve kaniatın yaratılışına dikkat çekilmektedir.

23-54 Sonra, önceki rasullerle kavimlerinin hikayeleri anlatılarak mesajın doğruluğuna tarihi deliller getirilmekte ve şu gerçekler vurgulanmaktadır:

Düşmanların Hz. Muhammed'in (s.a) mesajına karşı yükselttikleri itirazlar ve şüpheler yeni değildir. Aynı itiraz ve şüpheler bizzat Allah'ın elçileri olarak kabul ettikleri önceki peygamberlere karşı da yükseltilmiştir. Bu yüzden, tarihten bir ders almalı ve peyamberlerin mi, yoksa onlara karşı çıkanların mı doğru yolda olduklarına karar vermelidirler.

Hz. Muhammed'in (s.a) getirdiği tevhid mesajı ve ahiret inancı öteki rasullerin de getirdiği şeyin aynısıdır, bu durumda kabul edilmemeleri için gerçekçi bir durum yoktur.

Mekkeli müşrikler, peygamberlerin mesajını reddetmiş bulunan toplumların karşılaştığı sonuçlardan ders almalıdırlar.

Bütün peygamberler Allah'dan tek ve aynı dini getirmişlerdir ve hepsi de tek ve aynı ümmetin üyeleridir. Başka tüm dinler, bizzat insanların kendileri tarafından uydurulmuş olup, Allah'tan gelme değildir.

55-67 Rasullerin hikayeleri anlatıldıktan sonra temel bir ilke ortaya konmaktadır: Dünya hayatındaki başarı ve mutluluk, Allah katındaki kurtuluş ve başarı için bir ölçü değildir. Eğer bazı kişiler veya herhangi bir kişi dünyada zengin, güçlü ve refah içindeyse, bu hiçbir zaman bu kişi veya kişilerin Allah'ın sevgilileri olduğu anlamına gelmez. Aynı şekilde, diğerlerinin yoksulluğu ve başlarına gelen felaketler, Allah'ın onlardan razı olmadığının bir delili değildir. Gerçek ölçü iman (veya küfür) ve takva (veya zıddı) dır. Hz. Peygamber'in (s.a) düşmanları, zenginlikleri dolayısıyla Allah'ın ve tanrılarının kendilerinden razı oldukları inancına kapılan Mekke ileri gelenleri (ve onların izleyicileri) olduğundan, bu açıklama gerekliydi. Öte yandan Hz. Muhammed (s.a) ve izleyicileri yoksul ve çaresiz bir durumda oldukları gerçeğinden hareketle, Allah'ın onlardan razı olmadığını ve tanrılarının da kendilerini lanetlediğini iddia ediyorlardı.

68-77 Bu bölümde, müşrikler, Hz. Muhammed'in (s.a) Allah'ın gerçekten peygamberi olduğu konusunda ikna etmek için çeşitli deliller sıralanmaktadır. Sonra da, kıtlığın (ayet 75-76) yalnızca bir uyarı olduğu anlatılmakta ve "iyisi mi, yolunuzu doğrultun, yoksa korkunç bir azaba uğratılacaksınız" denmektedir.

78-95 Müşrikler, Hz. Peygamber'in (s.a) mesajının açık delilleri olması nedeniyle, yeniden kainattaki ve bizzat kendilerindeki "ayetler"i gözlemeye çağrılmaktadırlar.

96-97 Hz. Peygamber'e (s.a) düşmanların kötü davranışlarına misilleme olarak herhangi yanlış bir yola girmemesi ve şeytanın dürtmelerine karşı korunması söylenmektedir.

98-118 Bu son bölümde, gerçeğin düşmanları ahirette hesap verecekleri ve müminlere yaptıkları işkencelerin sonuçlarına katlanacakları, dolayısıyla yollarını düzeltmeleri konusunda uyarılmaktadırlar.

Sûrenin Adı

Nüzul Zamanı

Ana Tema ve Konular

Özet

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

قَدْ أَفْلَحَ ٱلْمُؤْمِنُونَ ﴿١﴾

OKUNUŞU

ḳad efleḥa-lmü'minûn.

Hakikat felâh buldu o mü'minler.

Mü'minler; gerçekten felah bulmuşlardır.

Mü’minler, gerçekten kurtuluşa ermişlerdir.

Mü'minler muhakkak felah bulmuşdur (korkduklarından emîn, umduklarına nail olmuşlardır).

Mü'minler kurtuluşa, mutluluğa ermişlerdir.

ٱلَّذِينَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَٰشِعُونَ ﴿٢﴾

OKUNUŞU

elleẕîne hüm fî ṣalâtihim ḫâşi`ûn.

Ki onlar namazlarında huşuludurlar.

Ki onlar; namazlarında huşu' içindedirler.

Onlar ki, namazlarında derin saygı içindedirler.

(Öyle mü'minler) ki onlar namazlarında huşuua riaayetkârdırlar.

Onlar ki, huşu içinde namaz kılarlar.

وَٱلَّذِينَ هُمْ عَنِ ٱللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ﴿٣﴾

OKUNUŞU

velleẕîne hüm `ani-llagvi mü`riḍûn.

Onlar ki bîyhude işe, boş lâfa bakmazlar.

Ki onlar; boş sözlerden yüz çevirirler.

Onlar ki, faydasız işlerden ve boş sözlerden yüz çevirirler.

(Öyle mü'minler) ki onlar boş (lâkırdılardan) ve fâidesiz şeylerden yüz çeviricidirler.

Onlar ki, boş ve yararsız şeylerle ilgilenmezler.

وَٱلَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَوٰةِ فَٰعِلُونَ ﴿٤﴾

OKUNUŞU

velleẕîne hüm lilzekâti fâ`ilûn.

Onlar ki zekât vermek için çalışırlar.

Ki onlar; zekatlarını verirler.

Onlar ki, zekâtı öderler.

(Öyle mü'minler) ki onlar zekât (vazîfe) lerini yapanlardır.

Onlar ki, zekâtı aksatmaksızın, tam olarak verirler.

وَٱلَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَٰفِظُونَ ﴿٥﴾

OKUNUŞU

velleẕîne hüm lifürûcihim ḥâfiżûn.

Ve onlar ki ırzlarını korurlar.

Ki onlar; ırzlarını korurlar.

Onlar ki, ırzlarını korurlar.

(Öyle mü'minler) ki onlar ırzlarını koruyanlardır.

Onlar ki; edep yerlerini sakınırlar.

إِلَّا عَلَىٰٓ أَزْوَٰجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَٰنُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ ﴿٦﴾

OKUNUŞU

illâ `alâ ezvâcihim ev mâ meleket eymânühüm feinnehüm gayru melûmîn.

Ancak zevcelerine ve kendilerinin milki olan cariyelerine karşı müstesnâ, çünkü bunlar levm olunmazlar.

Sadece eşleri ve sağ ellerinin malik oldukları müstesnadır. Doğrusu onlar; bunun için de kınanacak değildirler.

Ancak eşleri ve ellerinin altında bulunan cariyeleri bunun dışındadır. Onlarla ilişkilerinden dolayı kınanmazlar.

Şu var ki zevcelerine, yahud sağ ellerinin mâlik olduklarına (kendi cariyelerine) karşı (olan durumları) müstesnadır. Çünkü onlar (bu takdîrde) kınanmışlar değildir.

Onlar yalnız eşleri ve cariyeleri dışında mahrem yerlerini herkesten korurlar. Bu iki durumda ayıplanmaları sözkonusu değildir.

فَمَنِ ٱبْتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلْعَادُونَ ﴿٧﴾

OKUNUŞU

femeni-btegâ verâe ẕâlike feülâike hümü-l`âdûn.

Kim de bundan ötesini ararsa işte artık onlar haddi aşanlardır.

Kim de bundan başkasını ararsa; işte onlar, haddi aşanlardır.

Kim bunun ötesine geçmek isterse, işte onlar haddi aşanlardır.

O halde kim bunların ötesini isterse şübhe yok ki onlar haddi aşanlardır.

Bunların ötesine geçmek isteyenler, yasal sınırı aşmış olurlar.

وَٱلَّذِينَ هُمْ لِأَمَٰنَٰتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَٰعُونَ ﴿٨﴾

OKUNUŞU

velleẕîne hüm liemânâtihim ve`ahdihim râ`ûn.

Ve onlar ki emanetlerine ve ahidlerine riayetkârdırlar.

Ki onlar; emanetlerine ve ahidlerine riayet ederler.

Yine onlar ki, emanetlerine ve verdikleri sözlere riâyet ederler.

(Öyle mü'minler) ki onlar emânetlerine ve ahidlerine riaayetkârdırlar.

Onlar ki, uhdelerine verilen emanetleri korurlar ve sözlerini tutarlar.

وَٱلَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَٰتِهِمْ يُحَافِظُونَ ﴿٩﴾

OKUNUŞU

velleẕîne hüm `alâ ṣalevâtihim yüḥâfiżûn.

Onlar ki namazlarının üzerine muhafızlık ederler.

Ki onlar; namazlarını korurlar.

Onlar ki, namazlarını kılmağa devam ederler.

(Öyle mü'minler) ki onlar namazlarına devam ederler.

Onlar ki, namazlarını aksatmaksızın kılarlar.

أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلْوَٰرِثُونَ ﴿١٠﴾

OKUNUŞU

ülâike hümü-lvâriŝûn.